Ilya Kaminsky’nin Sağır Cumhuriyet adlı kitabı, şiirle yazılmış bir roman ya da bir tiyatro metni olarak yorumlanabilir. Sanatçının benzerine az rastlanan üslubu, türler arası geçişkenliğe kapı açıyor ve okuyucuya farklı bir okuma deneyimi imkânı tanıyor. Ukraynalı bir Amerikalı olan, duyma ve konuşma sorunları yaşamış Kaminsky’nin edebiyat alanında son yılların en çarpıcı İngilizce eserlerinden birini yaratması da en az kitap kadar dikkat çekiyor.
Şiiri Duyabilmek
İngilizce konuşulan şiir dünyasında, kuşağının öne çıkan isimlerinden biri olmasının dışında Kaminsky, şiir hakkında düşünce üreten de bir isim. Şiirinin ve şiire bakışının gücü, edebiyatı kadar okumalarında, yani şiirin müziğini hissetme biçiminde de görülüyor. İşitme duyusunu 4 yaşında kaybetmiş, bir süre sonra teknoloji yardımıyla kısmen kazanmış olması üzerinde de bu nedenle duruluyor. Bu sorun, sanatçının şiir ve müzik arasındaki ilişkiyi koparmasına neden olmuyor.
Çağın Resmi ve Şiiri
Dünyanın dört bir yanında yazılan ve anlatılan savaş, şiddet ve baskı hikâyeleri arasında Sağır Cumhuriyet; çağın görüntüsünü, ruhunu ve dilini yakalaması sebebiyle hızla fark edildi. Eser, şimdiki zaman perspektifinde şiddet, baskı, ölüm, trajedi ve başkaldırı kavramlarına zamanlar arası bir bakış sunuyor.
Sessiz Direniş
Sağır Cumhuriyet, işgal altındaki bir kasabanın baskıya karşı sağırlaşarak direnmesini konu alıyor. Sağırlık; ses yükseltilme, sesi ve tepkiyi duyurmanın bir yolu olarak karşımıza çıkıyor. Bu sert atmosfer ve tepki biçimi şiirsel, lirik değeri düşürmüyor, aksine yükseltiyor. Bu nedenle Sağır Cumhuriyet’in şiire gömülü güçlü bir hikâye anlattığını söylemek yanlış olmaz.
Kitap, savaşın şiddetine, kurbanlara ve insan ruhunun tiranlığa karşı zaferini temsil eden ölülere odaklanıyor. Bir tiyatro metni gibi perdelerden oluşan kitaptaki her şiir, büyük anlatının özerk parçalarını oluşturuyor.
Vasenka ya da Halep
Savaş zamanında işgal edilen bir yer olan Vasenka, dünya üzerinde herhangi bir şehri temsil ediyor olabilir. Vasenka gibi herhangi bir şehrin sokağında bir çocuk vurulabilir, protesto için halk cesedini çevreleyebilir ve bir isyan patlak verebilir. Protesto, Vasenka’da halkın konuşmayı bırakmasıyla, dolayısıyla sessizlik metaforuyla gerçekleşiyor.
Milton, Byron, Brovning, Yeats ve Merrill, dramanın içindeki şiirin; bir tür gizli drama olarak adlandırılabilecek türün temsilcileri. İlya Kaminsky de bu zincirin çağdaş bir halkası. Antik Yunan oyunlarından Berthold Brecht’e uzanan çizgi içinde de Kaminsky kendine bir yer buluyor. Brecht de Kaminsky estetiğini biçimlendirmiş gibi görünüyor. Brecht’in dramasında olduğu gibi geleneksel drama akışına direniliyor ve kendi başına anlamlı şiirlerden bir bütün oluşturulma yoluna gidiliyor.
Alice Oswald ve İlya Kaminsky
Yazarımız Alice Oswald, Abide ile destan türüne, büyük anlatılara performatif, politik bir bakışla yaklaşmıştı. Sıradan kahramanların ölümünü rakamlara indirgemeye karşı şiiriyle bir direnç sergilemişti. İlya Kaminsky de savaşa ve kurbanlarına şiirin gücünü kullanarak, şair hassasiyetiyle yaklaşıyor. Benzer temalar çerçevesinde sanat üreten, etkili çağdaş isimleri okuyucularımızla buluşturmak heyecan verici.